ՀՀ էներգետիկան

1.      Ի՞նչ դեր ունի ՀՀ-ի համար Էներգետիկ համակարգը

Էներգետիկ համակարգը, ըստ իս, ՀՀ-ում ամենակարևորներից է: Ինչպես եք պատկերացնում հայաստանն առանց էներգիայի պաշարի: Ոմանքկարող են(օրինակ իմ ծնողներն ու նրանց հասակակիցները), բայց ես, որպես 21-րդ դարի ներկայացուցիչ, դա անհնար եմ համարում: Ու անգամսարսափելի: Չէ որ էներգետիկ համակարգը թույլ է տալիս ապրել բարեկեցիկ և ունենալ լույս և ընդհանրապես էլեկտրաէներգիա:

2. Ի՞նչպես են ՀՀ-ում ստանում էներգիան

 ՀՀ-ում կա մեկ ատոմակայան,երկու ՋԷԿ և200-ից ավելի ՀԷԿ-եր որոնց միջոցով ենքստանում էներգիա:Էներգիայի ստանալու աղբյուրները նավթն ու բնական գազն են,որոնք բացակայում են ՀՀ-ում:ՀՀ-ում էլեկտրաէներգիայի մոտ 20 տոկոսնարտադրվում է հիդրոէլեկտրակայաններում:Այն բավարարում է ներկապահանջարկի 40 տոկոսը:Չնայած հիդրոէլեկտրակայանները չեն աղտոտում շրջակամիջավայրը թունավոր նյութերով ,սակայն որոշ դեպքերում դրանք կարող են ոչցանկալի աղդեցություն ունենալ բնական միջավայրի վրա:

3. Ի՞նչ ազդեցություն ունի բնության վրա Էներգիայի ստացման պրոցեսը:

Գիտնականները ապացուցել են, որ ժամանակին երկրագնդի կլիման ավելի խոնավ էեղել, քան ներկայումս, ինչը նպաստել է փարթամ ծառային բուսականությանգոյության համար: Բուսազանգվածի մնացորդները թաղվել են երկրի ընդերքում ևժամանակի ընթացքում ջերմաստիճանի ու ճնշման ազդեցությամբ վերափոխվել ենածխի: Ածուխը էներգիայի հիմնական աղբյուր է Լեհաստանում, Չեխիայում և Սլովակիայում: Բուլղարիայում արդյունաբերությունըհիմնված է գլխավորապես ածխի վրա:Յուրաքանչյուր 20 րոպեի ընթացքում երկրին հասնող արևային էներգիայի քանակը հավասար էէներգիա սպառող հիմնական երկրիների մեկ տարվա ընթացքում օգտագործած հանածո վառելանյութից ստացված էներգիային: Երկիրհասած էներգիայի մեծ մասը կլանում է Երկրի մակերույթը, փոխանցում է ծովերի, լճերի և գետերի ջրերին, ինչպես նաև բույսերին: Մի փոքրմասը քամիների, ալիքների առաջացման պատճառ է դառնում:

4. Էլեկտրաէներգիան ստանալու այլընտրանքային ինչ հնարավորություն ունի ՀՀ-ն այլընտրանքային էներգիա ստանալու:Ինչպես եքպատկերացնում ՀՀ էներգիայի ապագան:

Էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրներ ասելով` հասկանում ենք վերարտադրվող և շրջակա միջավայրի համար անվտանգ էներգիայիաղբյուրները: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ արեգակնային էներգիան հսկայական ու անսպառ ռեսուրս է, ինչպես նաև այնհանգամանքը, որ էկոլոգիապես շատ մաքուր է 20–րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած մարդիկ սկսեցին մեթոդներ մշակել որպեսզիարեգակնային էնէրգիան փոխակերպեն էլէկտրական էներգիայի:Արևից ստացվող էներգիան վերականգնելի է և մաքուր: Սակայն արևիբացակայությանը գիշերային, երբեմն էլ ցերեկային ժամերին, կախվածությունը տարվա եղանակից խոչընդոտում են նրա արդյունավետօգտագործումը: Բացի այդ արևի էներգիան լիարժեք օգտագործելու համար անհրաժեշտ է կուտակել, իսկ կուտակելու համար մեծածավալսարքավորումներ են պահանջվում: Որքան մեծ է կուտաքվելիք էներգիայի պաշարը, այնքան մեծածավալ կուտակիչներ ենանհրաժեշտ:Էներգիա ստանալու ավանդական եղանակներից բացի կան նաև այլընտրանքային էներգիայի այլընտրաքային աղբյուրներնեն`արևի էներգիան,քամու էներգիան,գեոթերմալ էներգիան,ջրի էներգիան,ալկոհոլային վառելիք կամ կենսազանգվածը,կենսագազիէներգիան,ջէկերը,հէկերը և աէկները:Քանի որ ՀՀ-ում բացակայում է ածուխ,բնական գազ և նավթ վառելիքաէներգետիկ երեք հիմնականպաշարները անվերջ չեն և նրանց ներմուծելը այլ երկրներից դժվար է և թանկ արժե:Էներգիա ստանալու այլընտրաքային եղանակներիցօգտվելու համար անհրաժեշտ է պայմաններ:

5.Ի՞նչպես կարելի է խնայել էներգիան (տանը, դպրոցում և այլուր):

Հասկանալու համար, թե ինչպես խնայենք էներգիան,  պետք է իմանանք, թե որ ոլորտներն են ամենաշատը էներգիա ծախսում: Օրինակ`ամենաշատ էներգիա տանող ոլորտներից մեկը  դա արդյունաբերությունն է, հատկապես այումին ու պլասմաս արտադրող բնագավառները,այսինքն, եթե մենք քիչ ենք օգտագործում այդ ապրանքները ինքըստինքյան խնայում ենք էներգիա, բացի այդ կարող ենք խնայել նաև մերմիջավայրում. մեկ ավելորդ լամպի անջատում և մենք կխնայենք էներգիա թեկուզ և չնչին չափով:

Բնօգտագործումն ու բնապահպանությունը ՀՀ-ում

1. Ինչ առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական պայմանները, որքանով են դրանք նպաստում հանրապետության զարգացմանը:
2. Ի՞նչ հետևանքներ է թողում բնօգտագործումը ՀՀ-ում: Նշեք օրինակներ:
3. Ինչ առանձնահատկություններ ունեն ՀՀ բնական ռեսուրսները, որքանով են դրանք նպաստում հանրապետության զարգացմանը:
4. Ի՞նչ հետևանքներ է թողում ռեսուրսների օգտգործումը ՀՀ-ում: Նշեք օրինակներ:
5. Ձեր կարծիքով ինչպես պետք է զարգանա Հայաստանը, որպեսզի հնարավորինս քիչ վնասվի բնական միջավայրը: Ինչ ուղությամբ պետք է զարգանա տնտեսությունը, որպեսզի այն համարվի էկոլոգիապես «ավելի մաքուր»

ՀՀ տարածքն ընդգրկում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիսարևելյան եզրային ծալքաբեկորավոր լեռների և հրաբխային միջնաշխարհի մի հատվածը, որի 2 %-ն ունի մինչև 800 մ բարձրություն, շուրջ 60 %-ը՝ մինչև 2000 մ, 38 %-ը 2000 մ-ից բարձր է և քիչ բարենպաստ տնտեսական գործունեության համար: ՀՀ տարածքի երկրաբանական կառուցվածքի երկարատև բարդ ձևավորումն ու ապարների բազմազանությունը պայմանավորել են տարբեր ծագման, բնույթի և կիրառական նշանակության օգտակար հանածոների առաջացումը:
Հանրապետության տարածքն առանձնապես հարուստ է գունավոր մետաղներով: Առավել կարևոր են պղնձամոլիբդենային (Ագարակ, Քաջարան, Թեղուտ), պղնձի (Ալավերդի, Կապան, Շամլուղ և այլն), ոսկու (Սոթք, Լիճքվազ–Թեյի, Մեղրաձոր, Արմանիս), բազմամետաղային (Ախթալա, Արմանիս, Գլաձոր, Կաքավասար և այլն), երկաթի (Կապուտան, Հրազդան, Սվարանց և այլն) հանքավայրերը:
ՀՀ ընդերքը հարուստ է նաև ոչ մետաղային հանածոների բազմազան տեսակներով: Դրանցից առանձնապես կարևոր են հրաբխային ծագման բնական շինանյութերը. տարածված են տուֆը (Արթիկ, Երևանի շրջակայք, Բյուրական, Անիպեմզա), պեմզան (Պեմզաշեն, Անիպեմզա), բազալտը (Դեբեդի հովիտ, Արագած լեռնազանգված, Գեղամա լեռնավահան), գրանիտը (Փամբակի, Բազումի, Զանգեզուրի լեռնաշղթաներ), պեռլիտը (Արագած), կրաքարը (Արարատ, Ջաջուռ), մարմարը (Աղվերան–Արզական, Խոր վիրապ, Մարմարաշեն), հրակայուն (Թումանյան, Շորժա) և բենթոնիտային (Սարիգյուղ) կավերը:
Հանրապետությունում կան նաև կերակրի աղի, վանակատի, տրավերտինի, բարիտի, գիպսի, դիատոմիտի, ասբեստի, քվարցի, ագաթի, թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի պաշարներ:
ՀՀ տարածքը հարուստ է քիմիական տարբեր բաղադրության հանքային ջրերով («Ջերմուկ», «Արզնի», «Բջնի», «Դիլիջան», «Լիճք», «Լոռի», «Հանքավան», «Սևան», «Արարատ» և այլն), որոնք իրենց բուժիչ հատկությունների շնորհիվ հայտնի են նաև հանրապետության սահմաններից դուրս:
Բնական պայմանների և երկրաբանական կառուցվածքի մեծ բազմազանությունից ելնելով՝ տարածքում առանձնացվում են 4 լեռնագրական մարզեր.
Բայց մենք 100% չենք կարող ասել, որ այս հանքերը օգուտ են տալիս մեր պետությանը, քանի որ գտնվում են օտարերկրացի ներդրողների ձեռքում, բայց նաև չենք կարող ասել, որ մենք դրանից օգուտ չենք ստանում:

ՀՀում բնօգտագործումը տեղի է ունենում ռացիոնալ ձևով, հետևաբար այնբերում է մեծ վնասների: Սա չի նշանակում որ բնությունը պետք չէ օգտագործել,սակայն պետք է օգտագործել այնպես, որ հնարավորինս չափով քիչ վնասհասցվի բնությանը: Վերամշակման արդյունքում մնացուկներ և թափոններ ենգոյանում, որոնք աղտոտում են շրջակամ միջավայրը: Մարդկությունն իրառաջացման հենց սկզբից ազդել է շրջակա բնական միջավայրի վրա և փոխելայն: Այդ փոփոխությունները ժամանակի ընթացքում և տարածականկտրվածքով զարգացել են              որակապես և քանակապես ու դարձել ավելի ինտենսիվ:

ՀՀ բնական ռեսուրսերից են՝ ածուխ, երկաթ,բոքսիտներ, մոլիբդեն, ոսկի, արծաթ, կապար, ցինկ: Հանդիպում են նաև պեմզայի, մարմարի,տուֆի, կրի, պեռլիտի, բազալտի, աղի պաշարներ, ինչպես նաև թանկարժեք և կիսաթանկարժեքքարերի արդյունահանում: ՀՀ-ն հարուստ է նաև բնական հանքային ջրերով: Կան հարյուրավորջրհորներ, 10 քաղրահամ լիճ, 5 անդնախոր ձորեր, աղբյուրներ: 1400 քառ. կմ տարածք է կազմումՍևանա լիճը, որը համարվում է աշխարհի ամենամեծ քաղցրահամ լճերից մեկը:

Ռեսուսների օգտագործումը ՀՀ-ում թողնում են միայն ու միայն վատ հետևանքներ: Կան որոշակի նորմեր, որոնք խաղտել չի կարելի, սակայն ՀՀ-ում չի հսկվում արդյոք այդ նորմերը պահպանվում են, թե ոչ: Իսկ շահագործողը միայն մտածում է իր շահի մասին և ոչ թե շրջակա միջավայրի մասին: Պարզ օրինակ` ռեսուսների օգտագործման հետևանքով պոչամբարների առկայություն է: ՀՀ-ում պոչամբարները ամբողջովին բաց են, ոչ ճիշտ տեղում և բնակեցված վայրերից ոչ ճիշտ հեռավորության վրա: Հետևաբար բնակիչներին և շրջակա միջավայրին վնաս է  սպառնում, այտեղ չի զարգանում գյուղատնտեսությունը, քանի որ ոչ մաքուր մթնոլորտում չի կարող աճել ոչ մի բույս: Արդյունքում շահագործողը շարունակում է միայն մտածել իր շահի մասին, ՀՀ-ն շարունակում է իր ռեսուսները վաճառել ուրիշներին, իսկ բնակիչները վնասում են իրենց առողջությունը և վտանգում իրենց կյանքը: