Բակունցի ներաշխարհը խորն է, պատկերային նկարագրությունները՝ հարուստ: Կարդալով յուրաքանչյուր տող՝ ներշնչվում ես բակունցյան շնչով, որն առանձնահատուկ է: Բակունցի ներկայացրած կերպարները խոր հոգեբանական ներաշխարհ ունեն. նրանք բազմաշերտ են և կենդանանում են ընթերցողի աչքի առաջ՝ հիշեցնելով նրան կյանքի տարբեր հատվածներ:
Նկարագրելով տարբեր կերպարներ՝ Բակունցն արտահայտում է կերպարները, նրանց ցանկությունները՝ մտահորիզոնների, աշխարհայացքների, հիշողությունների և ապրումների տարբերությամբ:
Ե՛վ գյուղում, և՛ բերդի գլխին ժամանակը սահում է դանդաղ , տարիները նույն ծառի միանման տերևներն են: Ահա որքան անփոփոխ է միջավայրը, որքան մռայլ ու անշունչ, ասես ժամանակը կանգ է առել՝ մոռանալով Կաքավաբերդը:
Երեք ձիավոր, որոնց թե զգեստներից և թե նույնիսկ ձի նստելուց երևում է, որ նրանցից երկուսը քաղաքի մարդիկ են և նոր են տեսնում Կաքավաբերդը և մի կերպ են պահում հավասարակշռությունը ձիու վրա : Այնինչ երրորդը, որ ծանոթ է միջավայրին, հանգիստ բռնել է սանձը և նույնիսկ քթի տակ ինչ-որ երգ է մռթմռթում:
Որքան տարբեր են երեք ձիավորների ցանկությունները:
Առաջին ձիավորը, ով հնէաբան է, չի կարողանում աչքը կտրել բերդի պարիսպներից, նրա գլխում բերդի պատմությունն էր, և նա նույնիսկ չէր նկատում վրանների մոտ նստած մարդկանց և երեխաներին, փորձում էր գտնել հին ճանապարհը: Նրա աչքերը ասես տեսնում էին զրահավորներին: Ահա ինչպիսին էին գեղեցիկի նրա ընկալումը, նրա ցանկությունները : Նրա հարստությունը ինչ- որ հնություն գտնելն էր , որը տեսանելի չէր մյուս երկու ձիավորների համար:
Երկրորդ ձիավորի ամբողջ հարստությունը ծոցի հաստ տետրն էր և սրածայր մատիտը: Նրա համար գեղեցիկի ընկալումը այլ էր՝ նա տեսնում էր բնության գեղեցկությունները, մամռապատ քարերը , ալպիական մանուշակը: Նա նկարիչ էր:
Եթե հնէաբանը ուղղակի ցնծում էր, քանի որ գտել էր Բակուր իշխանի դամբարանը, ապա նկարիչը նույնիսկ չէր հասկանում նրա ցնծությունը և հիանում էր օդում ճախրող անգղներով: Եթե հնագետը կոխկրտում էր ծաղիկը՝ նույնիսկ չնկատելով ալպիական մանուշակի գեղեցկությունը, ապա նկարիչը հիանում էր նրա գեղեցկությամբ՝ փորձելով պատկերել այն:
Եվ ինչպիսին են գյուղացու գեղեցիկի ընկալումներն ու ցանկությունները։ Տանջված գյուղացին, ով տեսնելով հնէաբանին՝ քարը տեղաշարժելիս, հիմնվելով պահակի բացատրության վրա՝ սկսում է մտածել, որ Կաքավաբերդում գանձ կա թաքնված: Եվ նա նյարդայնանում է այն փաստից, որ ինքը չի գտել այդ գանձը : Սակայն ինչպիսին են հասարակ գյուղացու երազանքները, եթե նույնիսկ գտնի գանձը: Նա մտածում է, թե քանի կով կգներ այդ գանձով: Իսկ ինչպիսին է նրա գեղեցիկի ընկալումը, դժվար է ասել. նա խրված է իր առօրյա հոգսերի մեջ և չի նկատում ո՛չ հնէաբանի գեղեցիկի ընկալումները և ոչ էլ պատրաստ է հասկանալու նկարչի ընկալումները: Միգուցե այդ պատճառով անգամ կնոջը ծեծի ենթարկելուց հետո ճիշտ է, ցավում ես , որ կոտրվում ու ցողով է պատվում այդ մռայլ միջավայրի միակ գեղեցիկ շնչավոր էակը, բայց չես կարողանում նաև մեղադրել գյուղացուն՝ հասկանալով նրա ընկալումները:
Կին, ով ապրում է մի լքված միջավայրում մի առօրյայում, որն անընդհատ կրկնվում է արևածագով և մայրամուտով: Եվ բնականաբար այդ կնոջ գեղեցկությունը նույնիսկ նկատելի չէ նրա ամուսնու համար, քանի որ նրա գեղեցիկի ընկալումներն այլ են:
Նա մի հասարակ, կոպիտ , քչախոս , տանջված աշխատավոր մարդու կերպար է: Գյուղացի , ով ապրում է իր առօրյա հոգսերով , ով արթնանում է առավոտյան գնում արտը հնձելու կամ այծ ու ոչխար արածեցնելու: Գյուղացի տղամարդ, ով օժտված է կենդանական բնազդներով : Հենց դրա մասին է վկայում նրա անտեղի խանդը , որը պատճառ է դառնում կնոջը ծեծելուն :
Կնոջ կերպարը նման է մանուշակին , նա հանգիստ է, զուսպ , լռակյաց, միևնույն ժամանակ գեղեցիկ և յուրօրինակ, հեզ և սլացիկ նրա միջավայրը անփոփոխ է , նա ապրում է իր երեխայով և առօրյա հոգսերով, հնազանդ է ամուսնուն:
«Ծաղկափոշու մեջ թաթախված գունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք է թվում , աշխարհը՝ ծիրանագույն բուրաստան»:
Նկարիչը նույնացվում է բզեզի, կինը՝ մանուշակի հետ: Համեմատությունը տեղին է՝ տեսնելով մխացող օջախի առաջ չոքած կնոջը՝ նկարիչը կլանվեց նրանով : Եվ երբ նկարիչը մոտիկից տեսավ կնոջ մանուշակագույն աչքերը, վերհիշեց իր անցյալը, նույնիսկ կնոջ զգեստի խշշոցը, որը լսվում էր արագ շարժվելու և հյուրերի համար թեյ պատրաստելու ընթացքում , նկարչին խորասուզել էր իր հիշողություններ մեջ՝, կապված նկարչի սիրո հետ : Նա հիշեց այն ծովը, որի ափին՝ ավազի վրա նստել էին կինն ու նկարիչը :
Եվ տեսնելով մոխրի մոտ նստած կնոջը՝ նկարիչը հիշում էր ծովը, իր սիրելի կնոջը, ով ավազի վրա հովանոցով նշաններ էր անում ու ավերում: Նկարիչը հիշում էր կնոջ սիրո խոստումը, որից հետո աշխարհը ասես փոխել էր իր հունը՝ դառնալով մի հսկա ծով , որին հյուսվել էր նկարչի սիրտը:
Սակայն հետո նկարիչը բաժանվել էր կնոջից , կին, ով նկարչի պատկերացումներում մնացել էր որպես մուսսա, որպես մի աներևույթ էակ , որը կրկին կենդանանում ու շնչավոր է դառնում այս կնոջ միջոցով, ում աչքերը, միգուցե շարժումները , շորերի զրնգոցը հիշեցնում են նկարչին իր անցյալը:
Թեյամանի մեջ ջուրը եռաց, կափարիչը ձայն հանեց ՝ ցրելով նկարչի հիշողությունները՝ վերադարձնելով նրան իրական աշխարհ, որը առանց նրա գեղեցիկի ընկալման ու պատկերացման շատ մռայլ է, միօրինակ ու ձանձրալի:
Մոխրի մեջ սունկ խորովող փոքրիկ գյուղացի տղան , ով ինչպես բնորոշ է գյուղական միջավայրին, շփոթվում է՝ տեսնելով անծանոթ մարդկանց , ուզում է գնալ մորը կանչելու , բայց ասես չի ուզում թողնել իր սնկերը և հանգստանում է՝ լսելով իրեն ծանոթ մոր զգեստի խշշոցը:
Տղան դատարկ տուփը ձեռքին ներս վազեց, հասարակ գյուղի երեխա , ով ունի իր պատկերացումները , ով ուզում է լինել ընկերների ուշադրության կենտրոնում , ով ուրախանում է դատարկ սպիտակ թիթեղյա տուփը ձեռք բերելուց հետո , և վազում է ընկերներին ցույց տալու , որը նորություն էր բոլորի համար և հպարտանալու առիթ՝ ընկերների մոտ: Ահա ինչպիսին են արժեքները, որոնք պահպանվում են մինչ օրս՝ տարբելելով գյուղի երեխաներին : Երեխա, ով միամիտ է և անհամբեր սպասում է հոր վերադարձին, որպեսզի նրան ցույց տա կոնսերվի երկու դատարկ տուփը և արծաթե դրամը, որը նրան տվել էր մի բարի քեռի: Ով նեղանում է հոր վերաբերմունքից, բայց շատ արագ ներում նրան և միամտորեն պատմում , որ իրեն արծաթե դրամ տվող մարդը մոր պատկերը հանեց թերթի վրա և դրեց ծոցը:
Սուրմաները զրնգացին, ցնցվեցին կնոջ երկար ծամերը : Եռոտանու վրա դրված թեյամանը թեքվեց : Մահակի ջարդված ծայրը թռավ ծալքի վրա : Կինը աղաղակ չհանեց , այլ ցավից գալարվեց: Նա ձեռքը թիկունքին տարավ, ապա դուրս եկավ վրանի դռանը անձայն հեկեկալու:
Ցող կաթեց ալպիական մանուշակի ծաղկաթերթերի վրա: Ահա կին, ով իր հոգնատանջ միօրինակ օրվանից հետո՝ լինելով անմեղ, արժանացավ կենդանական բնազդներով օժտված իր ամուսնու վերբերմունքին և հեկեկաց՝ իր հետ թրջելով նաև իրեն այդքան բնորոշող ծաղիկը՝ Ալպիական Մանուշակը:
«Բուրմունքից արբեցած մի բզեզ քնել էր առէջքների մեջ , և նրան այնպես էր թվում, թե աշխարհը հոտավետ բուրաստան է , ալպիական մանուշակ»:
Բզեզ-Նկարիչ, ով այդ մռայլ միջավայրում իր առօրյայի մեջ խորասուզված կնոջ մեջ մի այլ ներաշխարհ ու գեղեցկություն նկատեց , ով, տեսնելով կնոջը, սկսեց համեմատություններ գտնել իր անցյալում հանդիպած միակ սիրու հետ և ասես կրկին վերագտավ իր ապրելու և ստեղծագործելու իմաստը :
Ինչպիսին են մեր հիշողությունները, չէ՞ որ երբեմն ուղղակի բույրը կարող է մեզ հիշեցնել մի պատմություն, որը շատ անձնական է և կապվում է միայն քեզ հետ: Միգուցե ուղղակի ճոճաթոռը կամ շյուղերը կարող են հիշեցնել տատիկիս, սակայն ինչպես բացատրել բոլորին , որ յուրաքանչյուրի ընկալումները տարբեր են, ինչպես գեղեցիկի, այնպես էլ աշխարհը և միջավայրը տեսնելու:
Գեղեցիկի տարբեր ընկալումները շատ խորն են ներկայացված Բակունցի «Ալպիական մանուշակում»: Ի՞նչ է գեղեցիկը՝ հարց է առաջանում ստեղծագործությունը ընթերցելիս:
Ալպիական մանուշակը բուսնում է քարի մոտ և երբ ամպերը ծածկում են քար ու պարիսպ, մանուշակը թեքվում է, գլուխը հենում քարին: Ամպերը ասես մտահորիզոնումս նմանվում են կնոջ հոխորտացող ամուսնուն, ով մահակով հարվածում է կնոջը և կինը լուռ թեքում է գլուխը և ինչպես մանուշակը հենվում քարին:
No comments:
Post a Comment